Op verzoek van provincie Overijssel werd in 2023 door de GGD een milieuverkenning opgesteld. Doel van deze verkenning was de stand van het milieu in Overijssel in beeld te brengen, waarbij aandacht was voor verschillen in gezondheid en leefomgevingskwaliteit tussen wijken. Om efficiënt tot passende, concrete adviezen te komen, was er de behoefte om de aanpak voor wijken met vergelijkbare uitdagingen te bundelen. Onze onderzoekers onderzochten of een ruimtelijke clusteranalyse daaraan bij kan dragen.
Milieuverkenning Overijssel
De provincie Overijssel is verantwoordelijk voor een provinciaal milieubeleidsplan. Zij hebben in 2023 de GGD gevraagd om, ter onderbouwing van te maken keuzes en prioritering, de stand van het milieu in Overijssel in beeld te brengen. Zij vroegen hierbij expliciet ook verschillen in gezondheid en leefomgevingskwaliteit in beeld te brengen en aandacht te hebben voor sociaal economische gezondheidsverschillen. Ook vroegen zij te kijken naar wijken of gebieden waar uitdagingen bij elkaar komen. De rapportage is openbaar beschikbaar: Milieuverkenning Provincie Overijssel.
Vergelijkbare uitdagingen bundelen
De provincie Overijssel zag in de resultaten van de milieuverkenning aanleiding om verdiepend onderzoek te doen naar de wijken waar uitdagingen bij elkaar komen. Hiermee hoopten zij met GGD en gemeenten meer gebiedsgericht te kunnen werken, zonder direct tijdrovend maatwerk op buurtniveau te hoeven leveren. In deze desktopstudie wilden de onderzoekers kijken of rapportage en advisering op het niveau van groepen van wijken mogelijk is, door gebruik te maken van de methode ‘ruimtelijke clusteranalyse’.
Aanpak: ruimtelijke clusteranalyse
De onderzoekers maakten gebruik van de ruimtelijke data op buurtniveau die al was verzameld voor de milieuverkenning. De clusteranalyse werd uitgevoerd met het programma R. In samenspraak met GIS-experts van Universiteit Twente werd een bij de data passende clustermethode gekozen waarmee de Overijsselse buurten zodanig werden gegroepeerd dat de variatie binnen de clusters kon worden geminimaliseerd en de variatie tussen de clusters kon worden gemaximaliseerd. Ook werd er onderzocht of stratificatie voor bijvoorbeeld wijken in stedelijk en landelijk gebied tot andere resultaten leidde.
“Net zoals steden van elkaar verschillen, is ook het landelijk gebied niet één homogeen gebied.” – Henk Broekhuizen
Resultaat: beoordeling methode én inzicht voor een gebiedsaanpak in Overijssel
In Overijssel is onderzocht hoe milieufactoren – zoals luchtkwaliteit, geluid, groen en hitte – samenkomen in verschillende buurten. Sommige buurten hebben namelijk te maken met meerdere problemen tegelijk. Door buurten te groeperen met een zogeheten ruimtelijke clusteranalyse, kwamen de onderzoekers tot negen groepen buurten met elk een eigen profiel, die namen kregen als ‘bruisende binnenstad’, ‘groene oase’ of ‘kwetsbare buitenwijk’. De onderzoekers hebben ook gekeken naar gezondheid van ouderen in deze buurten. Zo zagen we bijvoorbeeld dat mensen in groene, rustige buurten zich vaak gezonder voelen dan mensen in drukke, stedelijke buurten. De ontwikkelde methode helpt om snel overzicht te krijgen in grote hoeveelheden informatie. Met goede data als input kan de methode onderzoekers en beleidsmakers ondersteunen bij het voeren van het inhoudelijke gesprek over de gezonde leefomgeving. In het project liepen we er wel tegenaan dat veel data over de leefomgeving niet op buurtniveau beschikbaar is en daarom niet meegenomen kon worden. Denk bijvoorbeeld aan geurhinder en geluidhinder.
Meer informatie
Alles over dit onderzoek lees je in het rapport wat je kunt downloaden (links bovenaan deze pagina). De gebruikte code is openbaar beschikbaar op GitHub via deze link.
Professional? GGD'en baseren zich in hun advisering over een gezonde leefomgeving op de GGD Kernwaarden voor een Gezonde Leefomgeving, deze lees je via GGD GHOR Nederland.
Looptijd: November 2024 –Juli 2025
Dit project is een samenwerking van GGD Twente, GGD IJsselland, Bovenregionaal Team M&G regio Oost, Universiteit Twente, en Provincie Overijssel.