Desktopstudie: Ervaring, gedrag en beleid bij ongezond binnenmilieu door energiearmoede

Wat voor keuzes maken huurders die te maken hebben met energiearmoede? Hoe maken zij die keuzes en wat heeft dit voor impact op het binnenmilieu en de gezondheid? Onze onderzoekers gingen het na in een literatuurstudie. En zij gingen erover in gesprek met betrokken organisaties.

Met het stijgen van de energieprijzen is energiearmoede een steeds urgenter en wijd verspreider probleem. Met name huurders hebben vaker te maken met energiearmoede.

In de literatuur

Onze onderzoekers van GGD West-Brabant zijn in deze desktopstudie eerst de (inter)nationale literatuur ingedoken. Hieruit bleek dat energiearmoede niet alleen het resultaat is van een laag inkomen, energie-inefficiëntie en hoge energiekosten. Ook kennis, houding en gedrag zijn van belang in hoe er met energiearmoede wordt omgegaan en welke keuzes er gemaakt worden bij het verwarmen van een huis.

Deze keuzes hebben vervolgens impact op het binnenmilieu, wat schadelijke gezondheidsgevolgen kan hebben. Vaak is het voor inwoners onduidelijk op welke manier een koud, vochtig of beschimmeld binnenmilieu bij kan dragen aan een slechte gezondheid van henzelf of hun kinderen.

Daarnaast bepalen onder andere emoties, relaties met de huurbaas en houding ten opzichte van de energiemarkt in grote mate de gedragingen die leiden tot een ongezond binnenmilieu.

Alleen de juiste informatie of zelfs verbeteringen in de energie-efficiëntie van een huis zorgen niet automatisch voor optimaal verwarmingsgedrag. Begrip van kennis, houding en gedrag moet ten grondslag liggen aan eventuele interventies. Wanneer interventies of beleid gericht op energiearmoede worden ontwikkeld, is het belangrijk om oog te hebben voor de impact op het binnenmilieu en niet alleen op besparingen of verduurzaming.

In gesprek met betrokken organisaties

De onderzoekers gingen daarnaast in gesprek met de gemeente Roosendaal, de door hen ingezette ‘Energieklussers’ en woningcorporatie Alwel. Zo achterhaalden zij waar zij mee bezig zijn op het gebied van energiearmoede en waar zij tegenaan lopen.

Door gemeente Roosendaal en woningcorporatie Alwel zijn al verschillende maatregelen ingezet om inwoners te ondersteunen bij energiearmoede en te helpen bij verduurzaming. Eén daarvan zijn de gedreven Energieklussers. Hoewel dergelijke projecten en maatregelen goed ontvangen worden, zouden de organisaties waarmee de onderzoekers spraken graag meer impact op het gedrag van inwoners willen maken. Ze zijn daarbij nog zoekende naar wat hiervoor de beste manier is. Het was voor gemeente Roosendaal en Alwel nog gissen naar wat de bewoners zelf willen en hoe zij het beste bereikt kunnen worden, de inwoners waren niet geconsulteerd.

Marjolein Stoopendaal, GGD West-Brabant:
“Een gezond binnenmilieu is ontzettend belangrijk voor de gezondheid van onze inwoners. Kou, vocht of schimmel in huis kunnen verregaande gevolgen hebben voor de gezondheid. Het zou mooi zijn als de invloed van het binnenmilieu op de gezondheid een punt van aandacht wordt in interventies, maatregelen of beleid omtrent energiearmoede. De gesprekken die in dit onderzoek hebben plaatsgevonden zijn al de eerste stap naar meer bewustwording!“

Uit de gesprekken blijkt daarnaast dat de link tussen gezondheid, het binnenmilieu en energiearmoede vaak nog niet wordt gelegd. Daarmee ontbreekt een gezond binnenmilieu in de opzet, communicatie en training rondom deze projecten. En in energiearmoedebeleid of verduurzaamingsvraagstukken. De GGD wordt door de organisaties die werden gesproken (nog) niet gezien als een belangrijke partij binnen dit onderwerp. Dankzij de gesprekken werden de verschillende organisaties zich bewuster van de impact van het binnenmilieu op de gezondheid. Zij gaven dan ook aan bij de onderzoekers open te staan voor advisering vanuit de GGD.

Verkenning voor volgonderzoek

De onderzoekers zien op basis van de uitkomsten van deze desktopstudie mogelijkheden om vervolgonderzoek te doen. Zij denken eraan de bewoners dan centraal te laten staan. Het onderzoek willen zij combineren met actiegerichte adviezen.

Tegelijkertijd willen zij de adviesrol van de GGD sterker neerzetten en bijdragen aan vervolgstappen. Zo zouden zij op verschillende niveaus invloed kunnen hebben op het binnenmilieu van inwoners die in energiearmoede leven. 

Rapport

Download het rapport voor alle resultaten en achtergronden.

Verder lezen over dit onderwerp? Kijk eens de uitgebreide literatuurlijst in het rapport. Of lees het onderzoek door TNO (januari 2023) waaruit blijkt dat een ongezond binnenmilieu ten gevolge van energiearmoede negatieve gezondheidsgevolgen heeft waaronder verhoogde bloeddruk, mentale problemen en hogere kans op luchtweginfecties. Mede op basis van dit onderzoek riep TNO op tot meer onderzoek naar de “lived experience” van energiearmoede en de gezondheidsgevolgen

Dit project is een samenwerking van GGD West-Brabant, GGD Noord- en Oost-Gelderland, GGD regio Utrecht en Erasmus MC.

Juli 2023