Desktopstudie: Schaduwmaatregelen tegen UV-straling

Het creëren van schaduw kan helpen om de blootstelling aan UV-straling, en daarmee het risico op huidkanker, te beperken. In deze desktopstudie 'Huidkankerpreventie door schaduwmaatregelen in de leefomgeving: Ervaringen uit binnen- en buitenland' zochten onze onderzoekers uit welke aanpassingen in de leefomgeving werken.

Het aantal gevallen van huidkanker in Nederland stijgt al jaren. Door klimaatverandering gaat de blootstelling aan ultraviolette straling (UV-straling) in de toekomst naar verwachting toenemen.

Het risico op huidkanker kan worden teruggebracht door de blootstelling aan UV-straling te beperken. Dit kan onder meer door schaduwmaatregelen. In Nederland is nog weinig beleid op gebied van schaduwmaatregelen. Onze onderzoekers zochten uit welke ervaringen er zijn in het buitenland met schaduwmaatregelen en wat er voor Nederland uit deze ervaringen te leren valt. Deze kennis helpt GGD'en en gemeenten bij (advisering over) maatregelen en beleid voor huidkankerpreventie en een gezonde inrichting van de leefomgeving.

Effectiviteit van schaduwmaatregelen

Het verblijven op een schaduwrijke plek is de meest effectieve manier om overmatige UV-blootstelling te voorkomen. Het treffen van schaduwmaatregelen is daarom een goede manier om mensen hierbij te helpen. Er is in dit onderzoek onderscheid gemaakt tussen verschillende schaduwstructuren, namelijk;

1. Bomen en struiken
2. Schaduwdoeken
3. Parasols
4. Overkappingen en veranda’s
5. Pergola’s en priëlen.

Al deze schaduwmaatregelen hebben eigen voor- en nadelen. Het is niet mogelijk om te zeggen wat de ‘beste’ of effectiefste schaduwstructuur is: dat hangt af van de specifieke situatie, van de locatie en het gebruik. Een combinatie van verschillende schaduwstructuren wordt als meest effectief omschreven. Algemene randvoorwaarden voor effectieve toepassing hebben betrekking op doelgroep, multifunctionaliteit, esthetiek, oriëntatie, gereflecteerde UV-straling, kosteneffectiviteit, levensduur, onderhoud, vandalisme, veiligheid, hinder en combinatie van preventiemaatregelen.

Het devies voor huidkankerpreventie is “Weren, Kleren, Smeren” 

Weren:
Het weren van UV-straling door het vermijden van de zon of het opzoeken van schaduw op de momenten van de dag waarop UV-straling het hoogst is

Kleren:
Het dragen van kleding die de huid beschermt tegen de zon

Smeren: 
Het frequent smeren van zonnebrandcrème met een voldoende beschermingsfactor

Kijk voor meer informatie op GGD Leefomgeving: Weren, kleren, smeren.

Integrale aanpak en beleid

Meerdere onderzoeken benadrukken het belang om een integrale aanpak te hanteren, waarbij er ingezet wordt op meerdere preventiemaatregelen (zoals voorlichting, educatie en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen). In verschillende landen is schaduwcreatie (al dan niet in combinatie met aanvullende maatregelen) opgenomen in lokaal beleid. Lokale overheden en beheerders van buitenruimten kunnen beleid vaststellen voor toepassing van schaduwmaatregelen. Het primaire doel kan huidkankerpreventie zijn, maar schaduwcreatie kan ook bijdragen aan andere beleidsdoelen (bijvoorbeeld tegengaan van hittestress).

Aanbevelingen

Schaduwmaatregelen en verblijven in de schaduw zijn effectieve maatregelen om overmatige UV-blootstelling te reduceren. Er zijn tal van voorbeelden van schaduwmaatregelen die in het buitenland worden gebruikt. Uit de evaluaties hiervan kunnen we leerpunten halen voor toepassing in Nederland:

1. Zorg voor voldoende schaduwplekken voor preventie van huidkanker
2. Hanteer een integrale aanpak, waarbij naast schaduwmaatregeln ingezet wordt op aanvullende preventiemaatregelen
3. Neem huidkankerpreventie door toepassing van schaduwstruren op in (gemeentelijk) beleid

In het rapport (zie downloads) lees je meer over de onderbouwing van deze aanbevelingen én hoe je daar in de praktijk mogelijke opvolging aan geeft.

Verkenning voor vervolgonderzoek

Aanbevelingen voor vervolgonderzoek zijn terug te vinden in het onderzoeksrapport. De onderzoekers zien op basis van de uitkomsten van deze desktopstudie mogelijkheden om vervolgonderzoek te doen, bijvoorbeeld in samenwerking met gemeenten.

Meer informatie

Download het onderzoeksrapport. 

Looptijd: mei - oktober 2023

Dit project is een samenwerking tussen GGD Noord- en Oost-Gelderland, GGD Gelderland-Midden, GGD Fryslân, GGD Kennemerland, GGD Zuid-Limburg en RIVM.