GGD Rekentool Luchtkwaliteit en Gezondheid

Een laag geboortegewicht, astma, longkanker, hart- en vaatziektes; we relateren het vaak aan luchtverontreiniging. Maar hoe kun je het effect van luchtverontreiniging op onze gezondheid en bij specifieke groepen mensen meetbaar maken? Met de GGD rekentool luchtkwaliteit en gezondheid is het sinds 2016 mogelijk om blootstelling aan luchtverontreiniging te vertalen in te verwachten gezondheidseffecten zoals vroegtijdige sterfte en ziektelast binnen een populatie. Enkele gemeenten en regio’s gebruikten de tool al om de gezondheidsimpact van luchtverontreiniging in kaart te brengen. De rekentool is in 2021 geactualiseerd en uitgebreid. Eind 2023 verscheen een verdere update van de blootstellingsreponsrelaties.

Effect blootstelling aan luchtverontreinigende stoffen op gezondheid

In de advisering aan gemeenten hebben GGD’en behoefte om blootstelling aan luchtverontreinigende stoffen door te rekenen naar gezondheid. Met deze GGD Rekentool bereken je voor de blootstellingsindicatoren PM₁₀, PM_2,5 en NO₂ een aantal gezondheidseffecten waarmee naar de laatste inzichten een causale of waarschijnlijk causale relatie is. De uitkomst is beschreven als het aantal cases dat toegeschreven kan worden aan de blootstelling aan luchtverontreiniging (attributieve cases) en als percentage van de blootstelling aan de totale ziektelast. Daarnaast is de eerder ontwikkelde meerook-methode geupdate en is deze in de tool geïmplementeerd. Bovendien is de rekentool uitgebreid met het 'vertalen' van de resulterende gezondheidseffecten in geld, zodat te behalen gezondheidswinst ook in euro’s is uitgedrukt.

Naar woonomgeving vertaald

De GGD Rekentool Luchtkwaliteit en Gezondheid maakt het mogelijk om voor verschillende schaalniveaus (provincie, gemeente, buurt) en verschillende scenario’s (grootschalig, stedelijk, buitengebied) de gezondheidswinst of -verlies te kwantificeren. Om de gebruiker van de tool op weg te helpen, hebben we drie voorbeelden in de rapportage opgenomen.

Berekeningen van de gezondheidsimpact van luchtverontreiniging gebeuren op nationale schaal onder andere in het Schone Lucht Akkoord en de Volksgezondheidstoekomstverkenning. De auteurs hebben in 2023, met wetenschappers en de RIVM-experts achter eerdergenoemde nationale berekeningen, alle blootstellingsreponsrelaties opnieuw tegen het licht gehouden. Dit heeft geleid tot een nieuwe update waarin zijn de laatste wetenschappelijke inzichten zijn meegenomen.  

Zelf aan de slag

Download het rapport uit 2021 voor de werkwijze en voorbeelden. De update (2023) biedt voor de meest recente blootstellingsreponsrelaties (incl duiding en toelichting). In het Excel rekenblad wat ook via downloads beschikbaar is, kun je zelf aan de slag - hierin is de update van 2023 verwerkt, de populatie- en incidentiedata betreffen 2021. Om het rekenblad te gebruiken moet je zorgen dat de macro's ingeschakeld zijn, zie de instructies onder downloads. In een webinar gaven de onderzoekers uitleg over het gebruik van de rekentool. Onderaan deze pagina kijk je het webinar terug.

Let op:

Invoer, uitkomsten en interpretatie van de uitkomsten uit de rekentool Luchtkwaliteit en Gezondheid blijken foutgevoelig. We raden GGD’ers daarom aan altijd samen met een collega hieraan te werken. En om je resultaten tevens te laten tegenlezen door een van de collega’s van de GGD-werkgroep Luchtkwaliteit en Gezondheid. In ieder van de vijf bovenregio’s is er minstens één.

Meer informatie

Wil je snel weten wat we hebben onderzocht en wat de uitkomsten zijn? Download het artikel van de onderzoekers in Tijdschrift Lucht (Nummer 2, 2022). Voor de gehele onderbouwing verwijzen we naar het rapport. De GGD Rekentool wordt in verschillende regio’s toegepast. In Tijdschrift Lucht (nummer 3, 2022) verscheen een beschrijvend artikel over de toepassing in Brabant en Gelderland. 

Dit onderzoek is een samenwerking van GGD Amsterdam, GGD Gelderland-Midden (VGGM), Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) Universiteit Utrecht en RIVM.