Wegverkeer en gevoelige bestemmingen in relatie tot luchtkwaliteit

Om gevoelige groepen te beschermen tegen de uitstoot van wegverkeer hebben meerdere Nederlandse gemeenten Gevoelige Bestemmingen beleid opgesteld. De uitwerking verschilt per gemeente en is doorgaans een compromis tussen bestuurlijke haalbaarheid en de minimale afstanden tot drukke (snel)wegen zoals de GGD die sinds 2008 adviseert. Maar het wegverkeer wordt steeds schoner. Kunnen de afstandseisen worden versoepeld?

We zijn daarom dit onderzoek gestart. Wegverkeer stoot inderdaad steeds minder uit. Maar tegelijkertijd is het inzicht in de schadelijkheid van luchtverontreiniging, ook bij lage concentraties, fors toegenomen. We onderzochten of de minimale afstanden zoals de GGD die sinds 2008 adviseert nog actueel zijn en zo nee, wat een beter alternatief is. Daarnaast deden we onderzoek naar welke groepen en welke bestemmingen op basis van de huidige kennis als ‘gevoelig’ kunnen worden aangemerkt.

Kennisupdate en Expertadvies

In juni 2022 heeft het Health Effects Institute (HEI) een rapport gepubliceerd waarin alle wetenschappelijke kennis over lange termijn blootstelling aan verkeersgerelateerde luchtverontreiniging is samengevat. In twee ‘expertsessies’ met wetenschappelijke experts hebben we, mede op basis van het HEI-rapport, consensus bereikt over het meest effectieve voorstel vanuit het oogpunt van gezondheidsbescherming en praktische uitvoerbaarheid.

Saskia van der Zee, GGD Amsterdam: 'Wat mij positief stemt is dat de uitstoot van het wegverkeer zo sterk is afgenomen in de periode sinds 2008. Dat is vooral te danken aan de steeds verder aangescherpte euro-normen. Die dwingen de auto-industrie tot allerlei innovaties om de uitstoot terug te dringen. Dat ging niet altijd van harte, denk aan dieselgate. Maar desondanks daalt de uitstoot van het verkeer gestaag en die zal, met de toename van het aandeel elektrisch vervoer, nog verder dalen.'

Advies voor afstand

Nieuw is het inzicht dat luchtverontreiniging van wegverkeer ook bij hele lage niveaus schadelijk is. ‘Hoe lager hoe beter’ - dit betekent dat gevoelige bestemmingen beleid ook in ‘schone’ gebieden tot gezondheidswinst leidt.

De uitstoot van het wegverkeer is sinds 2008 ongeveer gehalveerd. De afstandseisen kunnen daarom worden versoepeld. Concreet betekent dit dat geadviseerd wordt om, ongeacht de concentraties, geen gevoelige bestemmingen te projecteren:

• Binnen 150 meter van snelwegen
• Binnen 25 meter van drukke binnenstedelijke wegen (‘druk’: meer dan 10.000 motorvoertuigen per etmaal)
• Binnen 50 meter van provinciale wegen

Ter bescherming tegen gezondheidseffecten van verkeersgerelateerde luchtverontreiniging is de minimale afstand van gevoelige bestemmingen tot de rand van een drukke binnenstedelijke weg (>10.000 mtv/etmaal) 25 meter. Tot de rand van de snelweg is dit 150 meter. Gevoelige bestemmingen zijn voorzieningen waar kinderen, ouderen, zwangere vrouwen, mensen met een longziekte, mensen met een hart-/vaatziekte, en/of mensen met diabetes langdurig verblijven.

Gevoelige groepen en bestemmingen

Kinderen (<18 jaar) , ouderen (>65 jaar), zwangere vrouwen, mensen met bestaande luchtwegaandoeningen, hart- en vaataandoeningen en diabetes zijn extra gevoelig voor gezondheidsschade door verkeersgerelateerde luchtverontreiniging.

Gevoelige bestemmingen zijn voorzieningen waar mensen die tot de gevoelige groepen behoren veel tijd doorbrengen. Daartoe behoren in elk geval: woningen, woonzorgcentra, kinderdagverblijven, scholen en buitenschoolse opvang.

GGD werkgroep luchtkwaliteit en gezondheid:
'In de praktijk kregen we regelmatig vragen over ons afstandsadvies (wat stamde uit 2008): Is dat nog houdbaar nu het verkeer steeds schoner wordt? We konden deze kennisupdate en het expertadvies goed meenemen in de heroverweging van onze afstandsadviezen in de GGD Richtlijn Luchtkwaliteit en Gezondheid (advisering door de GGD | beleidsadvisering ruimtelijke planvorming | beleid gevoelige bestemmingen).
De update is in maart 2023 gepubliceerd.'

Meer informatie

Download het rapport voor de details van de adviezen en de gehele onderbouwing, of het artikel in Tijdschrift Lucht (2023, nummer 2) voor een beknopte samenvatting.
Het onderzoek werd gepresenteerd tijdens het Congres Geluid, Trillingen en Luchtkwaliteit op 8 november 2022. 
Dit onderzoek is toegepast in de GGD Richtlijn Luchtkwaliteit en Gezondheid (maart 2023) en in het Advies bescherming hooggevoelige groepen van het Schone Lucht Akkoord (januari 2023).

Wil je verder lezen over dit onderwerp? Lees dan het review (Environment International, Volume 164, June 2022) van het Health Effects Institute (HEI).

Looptijd: Maart - September 2022

Dit project is een samenwerking van GGD Amsterdam, GGD Gelderland-Midden, het Health Effects Institute uit de VS en Universiteit Utrecht (IRAS).

 Foto: Edwin van Eis, 'Park bij de Houthavens op een zomerdag; deel van het gebouw van de Brede School'