- Status
- Afgerond
- Jaar van uitgave
- 2025
- Contactpersoon
- Jennie Odink, GGD Gelderland-Midden
Met het veranderende klimaat in Nederland neemt de blootstelling aan uv-straling toe. Dit vergroot de kans op hittestress en huidkanker. Dit door ZonMw mede mogelijk gemaakte project richtte zich op de bescherming van kinderen tegen uv-straling en hittestress. De vier deelnemende gemeenten hebben fysieke interventies (bomen, schaduwdoeken en/of zonnebrandcrèmedispensers) uitgevoerd in combinatie met voorlichting en borging in beleid.
Kinderen: de belangrijkste risicogroep voor uv-straling
Kinderen vormen de belangrijkste risicogroep voor uv-straling. Vroegtijdige bescherming tegen uv-straling is essentieel om het risico op huidkanker op latere leeftijd te verkleinen. Daarnaast zijn kinderen gevoeliger voor hitte en spelen ze veel buiten. Het verminderen van deze gezondheidsrisico’s door middel van gericht beleid en maatregelen op speel-, sport- en beweegplekken is daarom van groot belang.
Samenwerken om gezondheidsrisico’s van uv-straling en hittestress te verminderen
GGD'en, de Gelderse Sportfederatie (GSF), en gemeente Scherpenzeel, Doetinchem, Overbetuwe en Heemstede werkten samen aan de preventie van huidkanker en hittestress op openbaar toegankelijke speel-, sport- en beweegplekken. Er werd ook een verbinding gelegd met KWF en Huidfonds vanwege hun expertise op het gebied van huidkankerpreventie. De aanpak combineerde fysieke maatregelen met bewustwording en gedragsverandering, waarbij zowel het fysieke als het sociale domein betrokken waren.
Aanpak en resultaat
Praktijkgerichte kennis over effectieve maatregelen in de buitenruimte werd ingezet voor een integrale aanpak. Naast concrete interventies richtte het project zich op het borgen van maatregelen in beleid van gemeenten in zowel het sociaal als fysiek domein. Het zwaartepunt in de aanpak verschilde tussen de gemeenten die aan dit project deelnamen. Dit hing af van lokale context en behoeften.
Scherpenzeel
Scherpenzeel vulde haar bestaande vergroening aan met gerichte zon- en hittebescherming. Op zes speelplekken werden 16 schaduwbomen geplant. Positionering van nieuwe bomen is afgestemd op groeiplaatsomstandigheden en (toekomstige) schaduwvorming boven speeltoestellen. Ook is er een hufterproof zonnebrandcrèmepaal geplaatst bij het Cruyff Court. Die registreerde in de eerste twee maanden al 2.273 smeerbeurten. Naast fysieke maatregelen werd ingezet op educatie. Vier basisscholen kregen lespakketten aangeboden. OBS De Dorpsbeuk haakte aan en onderzocht de mogelijkheid voor het gebruik van lespakketten. Om duurzaam aandacht voor uv-straling en hittestress te houden, heeft de gemeente de schaduwbomen en zonnebrandcrèmepaal opgenomen in het regulier beheer. Ook is het thema ‘schaduw’ verankerd in de omgevingsvisie en wordt het opgenomen in het omgevingsplan dat nog in ontwikkeling is.
Doetinchem
Doetinchem breidde haar klimaatadaptatiebeleid uit met zonbescherming op schoolpleinen, sportvelden en evenementenlocaties. De gemeente stelde vier verplaatsbare zonnebrandcrèmedispensers ter beschikking met duidelijke smeerinstructies. Deze worden beheerd door het gemeentelijke sportbedrijf en een evenementenorganisatie. Daarnaast stelde het project vier bomen beschikbaar voor schoolpleinen. Deze bomen, koningslindes, zijn afkomstig van Koningsdag, dat dit jaar in Doetinchem werd gevierd, en worden in het najaar herplant. De communicatie bestond uit postermateriaal voor sportverenigingen en een compleet informatiepakket voor scholen. Tot slot is zonbescherming nu onderdeel van gemeentelijk beleid en de campagne “weren, kleren, smeren” blijft op de agenda.
Overbetuwe
Overbetuwe versterkte haar vergroening met tijdelijke schaduwdoeken (totdat aangeplante bomen volgroeid zijn), zonnebrandcrèmedispensers en gerichte communicatie. Scholen kregen gratis schaduwdoeken aangeboden als tijdelijke schaduw tot de bomen volgroeid zijn. Er zijn bij vijf scholen en één scouting doeken geplaatst en bij negen scholen zijn in totaal 19 bomen geplaatst. Verder brachten gemeentemedewerkers dispensers en promomateriaal persoonlijk langs bij 20 sportverenigingen en bij vijf locaties van de kinderspeelweken. Persoonlijk, laagdrempelig contact creëerde draagvlak voor dispensers en andere voorzieningen. De gemeente ondertekende het Zonvenant en ontving van het Huidfonds daardoor posters en flyers. De Gezonde School-adviseurs van de GGD gaan dit onderwerp in het nieuwe jaar ook agenderen op de scholen.
Heemstede
De gemeente Heemstede realiseerde een groene, speelse en zon- en hittebestendige wissellocatie voor tien scholen voor de komende 15 jaar. De wissellocatie wordt steeds door een andere school gebruikt tijdens de verbouwing van hun schoolgebouw. Samen met GGD Kennemerland werden fysieke maatregelen zoals jonge bomen en schaduwdoeken gecombineerd met voorlichting. Als onderdeel van het project introduceerde de Gezonde School-adviseur van de GGD het lespakket van het Huidfonds bij de school. Leerkrachten en ouders kregen praktische informatie en smeerinstructies over zonbescherming. De aanpak sloeg aan: leerlingen weten nu dat smeren met factor 30 ook buiten de vakantie belangrijk is.
Publicatie: Kwetsbaar in de zon
Elke deelnemende gemeente koos een eigen aanpak en liep daarbij tegen unieke kansen en uitdagingen aan. Wat werkte goed? Wat bleek lastig? De belangrijkste inzichten uit het project én de deelprojecten zijn gebundeld in de publicatie Kwetsbaar in de zon: Lokale aanpak hittestress en huidkanker. Deze publicatie biedt praktische adviezen, inspirerende voorbeelden en concrete handvatten voor gemeenten die werk willen maken van uv- en hittebescherming. Ook vind je hier vijf belangrijke tips voor effectieve zonbescherming in jouw gemeente of regio. Wil je binnen jouw gemeente meer doen aan bescherming tegen uv-straling en hittestress? Download de publicatie via de knop links bovenin deze pagina.
Meer informatie
Wil je meer weten over de aanpak per gemeente? Download de deelrapportages voor meer informatie via de knop links bovenin deze pagina.
Ruimtevoorbewegen.nl publiceerde een artikel waarin Jara Lomme en Moniek Zuurbier (GGD Gelderland-Midden) meer vertellen over het proces, de (tussentijdse) resultaten en de meekoppelkansen van dit project. De voorbeelden van de gemeenten zijn ook opgenomen in het Gelderse werkboek doorontwikkeling lokale hitteplannen. Op dinsdag 24 juni deelden verschillende sprekers vanuit gemeenten, GGD’en en Bureau UUM praktische voorbeelden en geleerde lessen op het gebied van hittestress en huidkanker. Het webinar kun je terugkijken via deze link.
Gerelateerde literatuur en (voor)onderzoek
Eerder werd binnen onze AWGL al vooronderzoek gedaan voor dit project. Meer daarover lees je hier: Desktopstudie: Schaduwmaatregelen tegen uv-straling. Ook hield dit project verband met het project Klimaatadaptatie en gezondheid.
Publieksinformatie over hitte en gezondheid lees je via GGD Leefomgeving.
Professional? Meer over de GGD advisering over klimaat en gezondheid lees je via GGD GHOR Nederland.
Looptijd: Juli 2024 – Juni 2025
Dit project werd mede mogelijk gemaakt door ZonMw, programma Gezonde Leefomgeving Integrale Aanpak (dossiernummer: 11010032310013).
Dit project was een samenwerking van GGD’en (GGD Gelderland-Midden, GGD Kennemerland, GGD Noord- en Oost-Gelderland), Gelderse Sportfederatie (GSF) en gemeenten (Doetinchem, Overbetuwe, Scherpenzeel, Heemstede).