Voeding, Gezin & Buurt

De voedselomgeving is erg belangrijk voor het voedingsgedrag van mensen. Die voedselomgeving wordt, fysiek en online, op veel plekken steeds ongezonder. Dat is bijvoorbeeld het geval in de vooroorlogse arbeiderswijken van Amsterdam en Den Haag. In het onderzoek ‘Voeding, Gezin & Buurt’ brachten onze onderzoekers in deze wijken in beeld hoe huishoudens met kinderen, een laag inkomen en risico op voedselonzekerheid toch gezond voedsel kunnen kopen, bereiden en eten.

Voeding, Gezin & Buurt is een kwalitatief verdiepend onderzoek naar de bereikbaarheid van gezond voedsel voor gezinnen met kinderen en een laag inkomen in grootstedelijke vooroorlogse arbeiderswijken in Amsterdam en Den Haag. De onderzoekers gingen de diepte in met een aantal gezinnen die voedselonzeker zijn. Dat deden zij door middel van methodieken als photovoice, foodmapping, een diepte-interview en een wandeling langs een veelgebruikte winkelroute.

Veel van onze onderzoekers zijn geïnteresseerd in kwalitatieve onderzoeksmethoden gericht op kwetsbare doelgroepen, maar hebben er nog weinig kennis over en/of ervaring mee. De onderzoekers stelden daarom een uitgebreide veldwerkgids samen waarin ze de methoden toelichten en alle middelen beschikbaar stellen. Je vindt de veldwerkgids bij ‘downloads’.

Het doel is met inzichten over voorwaarden voor een gezond fysiek en online voedselaanbod voor gezinnen met een laag inkomen in kwetsbare wijken het beleid hierover te verbeteren. Daarmee wordt de keuze voor het kopen en bereiden van gezond voedsel makkelijker, en levert het onderzoek een bijdrage aan het verminderen van overgewicht in deze doelgroep.

Annelies van Loon, onderzoeker:
“Met voedselonzekerheid bedoelen we dat mensen te weinig geld hebben om gezond voedsel te kopen.”

Bewoners aan het woord

De 21 deelnemende huishoudens zijn woonachtig in vooroorlogse arbeiderswijken in Den Haag (Noordpolderbuurt, Laakhaven-Oost, Laakkwartier-Oost, Moerwijk-West) en Amsterdam (Volewijck, IJplein/Vogelbuurt). Zij ervaren moeite met het kopen en bereiden van gezonde voeding. Hoewel de wijken beschikken over diverse voedselaanbieders bestaat het betaalbare aanbod voornamelijk uit ongezonde alternatieven en staat het gezonde voedselaanbod onder druk.

Door de ouders werden verschillende factoren benoemd waardoor zij het dagelijks kopen en koken van gezond voedsel als uitdagend ervaren, zie ook de afbeelding. De ouders zien het belang in van een gezonde leefstijl en hechten waarde aan vers en gevarieerde voedingsmiddelen, mits deze voor hen fysiek en economisch toegankelijk zijn. Biologisch eten wordt gezien als de meest gezonde, maar economisch minst toegankelijke voedselkeuze. De smaakvoorkeur van kinderen is van grote invloed op de voedselkeuzes van ouders op zowel ongezond als gezond gedrag. Indien digitaal vaardig maakt men van online reclame gebruik om de beste voedselaanbiedingen te zoeken van de aanbieders in de buurt. Ouders kopen zelden online boodschappen en maaltijden worden zelden besteld door ouders. Men wil zien wat men koopt, zo mogelijk ook zelf verbouwen wat men eet indien voedselinitiatieven als volkstuinen bereikbaar zijn.

-Lees verder onder de afbeelding-

Aanbevelingen

Zowel de deelnemers als de onderzoekers doen een aantal aanbevelingen om het kopen en klaarmaken en eten van gezond voedsel te stimuleren.

Zo raden de deelnemers andere gezinnen in eenzelfde situatie aan om goed te kijken naar het juiste moment en de juiste aanbieder om gezond voedsel te kopen. En om kinderen en bekenden te betrekken en op de hoogte te houden van bijvoorbeeld aanbiedingen.
Aan beleidsmakers raden de deelnemers en onderzoekers onder anderen aan om ervoor te zorgen dat gezond eten beter toegankelijk en betaalbaar is, zowel in de wijk als door het bezoeken van markten buiten de eigen buurt. Ook bereikbaarheid (vervoer) en factoren die dat beïnvloeden zoals kosten voor het OV zijn daarbij van belang. Ook zijn buurttuinen en/of volkstuinen van belang en kan voorlichting en scholing aan jongeren en ouders helpen om een gezonde leefstijl te stimuleren.

Annelies van Loon, onderzoeker:
"Deelnemers kopen voedingsmiddelen bij verschillende voedselaanbieders en zijn dagelijks bezig met het zoeken en vergelijkingen van acties en aanbiedingen.

Het feit dat er een divers voedselaanbod beschikbaar is en meerdere aanbieders aanwezig zijn wordt als positief ervaren, met als kanttekening dat er ook grote behoefte is aan een meer gezond en betaalbaar voedselaanbod in de buurt.

Een vervolg onderzoeksvraag zou kunnen zijn:
Gaan bewoners in deze wijken ook echt meer gezonde voeding (groenten en fruit) consumeren als er meer betaalbaar gezond aanbod is in de wijk?

Meer informatie

Meer weten over dit onderzoek? Download het rapport en de veldwerkgids. Ook zijn er twee afstudeerscripties geschreven, deze zijn op te vragen bij de onderzoekers (GGD Amsterdam).

In de kickoff-bijeenkomst van dit onderzoek werd door de betrokken kennisinstellingen hun kennis over de gezonde voedselomgeving gedeeld. Een verslag is beschikbaar in het menu downloads.

Presentaties

Op 7 december 2023 werden de resultaten op het AWGL Symposium ‘Gezonde Leefomgeving voor Iedereen’ in Utrecht gepresenteerd. Kon je daar niet bij zijn? Kijk dan hieronder de presentatie terug! Voor bewoners (respondenten, medebewoners en andere betrokkenen) in Amsterdam Noord en Den Haag worden besloten bijeenkomsten georganiseerd.

Looptijd: Februari - augustus 2023

Dit project is een samenwerking van GGD Amsterdam, GGD Haaglanden, GGD Hollands Midden, LUMC, Amsterdam UMC, VU en Gemeente Amsterdam (Werk en Inkomen en stadsdeel Noord).

Foto: Sanne Couprie, ‘Centrum gebied Amsterdam Noord’ uit Beeldbank Gemeente Amsterdam.